W artykule opisuję aktualne formy prawne wykonywania zawodu lekarza, pielęgniarki i fizjoterapeuty w Polsce (etat, umowy cywilne, praktyka, spółki). Uwzględniam nowe stawki opłat za wpis do rejestru w 2025 roku.
Wybór formy prawnej wykonywania zawodu medycznego ma ogromne znaczenie praktyczne. Od tej decyzji zależą takie kwestie jak zakres odpowiedzialności, samodzielność, podatki, koszty prowadzenia działalności i formalności. W 2025 r. obowiązują nowe stawki opłat za wpis do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą, co dodatkowo wpływa na kalkulacje początkujących czy przekształcających działalność. W niniejszym artykule przedstawiam aktualny stan prawny dotyczący lekarzy, pielęgniarek, położnych i fizjoterapeutów — od etatu przez kontrakty, aż do działalności własnej czy działalności spółkowej.
1. Podstawy prawne i zakres regulacji
1.1 Kto jest osobą wykonującą zawód medyczny?
Definicję osoby wykonującej zawód medyczny znajdziemy w ustawie o działalności leczniczej. Jest to osoba uprawniona na podstawie odrębnych przepisów do udzielania świadczeń zdrowotnych oraz osoba legitymująca się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny. Ta definicja obejmuje lekarzy, pielęgniarki, położne, fizjoterapeutów i diagnostów laboratoryjnych, z zastrzeżeniem przepisów szczególnych.
1.2 Katalog form wykonywania działalności leczniczej
Art. 5 tej ustawy wymienia formy, w których lekarze, pielęgniarki, fizjoterapeuci i diagności laboratoryjni mogą świadczyć działalność leczniczą, po wpisie do rejestru podmiotów wykonujących działalność leczniczą.
W katalogu tym znajdziemy możliwość wykonywania zawodu m.in. w formie jednoosobowej działalności gospodarczej, spółki cywilnej, jawnej, a także partnerskiej. Ustawodawca przewidział katalog zamknięty, co oznacza, że jeśli jakaś forma nie jest w nim wymieniona, nie powinna być stosowana, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Katalog form wykonywania działalności leczniczej możecie sprawdzić tutaj.
2. Zatrudnienie na etat
2.1 Charakterystyka, zalety i ograniczenia
Formą klasyczną jest umowa o pracę (na czas określony lub nieokreślony, także umowy na zastępstwo). Zaletą tej formy jest większa ochrona praw pracowniczych: urlopy, stabilność, składki, ochrona socjalna.
W przypadku błędu medycznego, odpowiedzialność cywilna spada głównie na podmiot leczniczy, a pracownik medyczny odpowiada jedynie do wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.
Wadą — mniejsza niezależność i czasami brak możliwości dodatkowej działalności w innych miejscach, szczególnie w przypadku restrykcyjnych klauzul zakazu konkurencji.
3. Umowy cywilnoprawne i kontrakty
3.1 Umowa zlecenie
Charakteryzuje się brakiem podporządkowania, możliwością powierzenia wykonania osobie trzeciej, wynagrodzeniem wypłacanym po wykonaniu zadania. Idealna np. gdy ktoś już ma etat i chce dorobić.
Jednak umowa zlecenie nie daje uprawnień pracowniczych, np. płatnego urlopu.
3.2 Kontrakt cywilnoprawny
Medyk prowadzący działalność gospodarczą zawiera umowę z podmiotem leczniczym, na ogół na czas określony, np. 3 lub 5 lat. W kontrakcie można określić zakres obowiązków, stawki, okres wypowiedzenia, urlopy płatne, np. 50 %.
Ważne: przy błędzie medycznym odpowiedzialność bywa solidarna obu stron, czyli medyk i podmiot odpowiadają razem. Medyk samodzielnie opłaca składki ubezpieczeniowe i podatki.
4. Indywidualna działalność lecznicza – własna praktyka
4.1 Ogólne założenia
W tej formie zawodowiec działa we własnym imieniu i na własny rachunek. Medyk samodzielnie zarządza działalnością medyczną (gabinet, usługi). Ta forma działalności wiąże się z większym ryzykiem, również finansowym.
Prawo przewiduje dwie wersje: świadczenie w gabinecie (stałe miejsce) albo wyłącznie w miejscu wezwania (np. u pacjenta).
4.2 Wymagania formalno-lokalne
Trzeba spełniać wymogi techniczne, sanitarne i budowlane określone w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 26 marca 2019 r. (np. odpowiednia przestrzeń, urządzenia medyczne, warunki dla izolatki, pomieszczenia pomocnicze). Dla wersji „w miejscu wezwania” wymagane jest posiadanie sprzętu i leków mobilnych oraz wskazanie adresu działalności.
4.3 Warunki osobiste
Dla lekarza:
- prawo wykonywania zawodu,
- brak zawieszenia prawa lub ograniczeń,
- nie bycie pozbawionym prawa wykonywania zawodu prawomocnym orzeczeniem,
- wpis do CEIDG,
- ubezpieczenie OC.
Dla fizjoterapeuty obowiązują analogiczne warunki zawarte w ustawie o zawodzie fizjoterapeuty (np. art. 19a).
5. Grupowa praktyka, czyli praca w spółce
5.1 Idea i zakres działania
Grupowa praktyka pozwala na współdziałanie kilku medyków (lekarzy, pielęgniarek) w ramach spółki cywilnej, jawnej lub partnerskiej. Świadczenia zdrowotne są udzielane przez wspólników spełniających warunki indywidualnej działalności.
W grupowej praktyce nie można działać w podmiocie leczniczym na podstawie umowy cywilnoprawnej. Forma musi być realna i własna, np. własna działalność gospodarcza.
5.2 Formy spółek używane w medycynie
- Spółka cywilna — najprostsza forma, bez osobowości prawnej – spółka cywilna jest umową, a nie podmiotem, wspólnicy odpowiadają solidarnie całym majątkiem, umowy zawierają wspólnicy działający w formie spółki cywilnej, a nie spółka XYZ.
- Spółka jawna — wymaga wpisu do KRS, spółka jest podmiotem, działającym pod własną nazwą, zawiera umowy, przy czym wspólnicy nadal odpowiadają solidarnie, całym swoim majątkiem.
- Spółka partnerska — partner odpowiada osobiście tylko za własne działania i działania podległych pracowników, nie za działania innych partnerów. Spółka powstaje z chwilą wpisu do KRS.
6. Formy kapitałowe i przekształcenia
Duże podmioty medyczne zwykle funkcjonują jako spółki kapitałowe:
- Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością (sp. z o.o.) — wspólnicy nie odpowiadają prywatnym majątkiem (poza wkładem), za zobowiązania spółki odpowiada spółka, w przypadku jej niewypłacalności, można dochodzić roszczenia od członków zarządu.
- Spółka akcyjna — struktura największa, z akcjonariuszami, wymogiem kapitału zakładowego i organami nadzorczymi. Zarówno spółka akcyjna, jak i spółka z ograniczoną odpowiedzialnością podlegają wpisowi do KRS.
Spółki cywilne lub partnerskie mogą z czasem przekształcić się w spółki kapitałowe.
7. Opłaty rejestracyjne i stawki na 2025 rok
7.1 Praktyki zawodowe (indywidualne)
Od 1 lutego 2025 r. wpis do Rejestru Podmiotów Wykonujących Dzialalność Leczniczą dla praktyk zawodowych wynosi 166 zł, a zmiana wpisu 83 zł (50% stawki). Obowiązuje lekarzy, lekarzy dentystów, pielęgniarki, fizjoterapeutów, diagnostów laboratoryjnych.
7.2 Podmioty lecznicze (np. spółki, większe przychodnie)
Wpis do rejestru podmiotów leczniczych (np. sp. z o.o., spółka akcyjna) — opłata wynosi 827 zł. Zmiana wpisu — 413,50 zł (50% tej stawki).
Kwota ta uzależniona jest od wysokości przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw. Opłata właściwa dla praktyk indywidualnych stanowi 2% tegoż wynagrodzenia, z kolei podmioty lecznicze uiszczają 10% przeciętnego wynagrodzenia.
8. Finalne rekomendacje i uwagi
- Przy wyborze formy warto analizować nie tylko podatki, ale i odpowiedzialność cywilną.
- Początkującym medykom polecam etat lub kontrakt, później można rozwijać praktykę własną.
- Grupowa praktyka pozwala dzielić koszty i ryzyko, ale wymaga precyzyjnych umów między wspólnikami.
- Nowe stawki rejestracyjne obowiązujące w 2025 r. warto uwzględnić w planie finansowym.
- Prawo w ochronie zdrowia zmienia się dynamicznie — zalecam jego okresową weryfikację (co 6 miesięcy).