Czym właściwie jest Kadra narodowa?
Rozpoczęły się mistrzostwa świata w siatkówce mężczyzn, emocje sportowe sięgają zenitu, a kibice zastanawiają się, jakie mamy szanse na medale. W mojej ocenie, medal może być tylko jeden (złoty, nieskromny), natomiast szansa jego zdobycia wynosi sztywniutko 50% – zdobędą albo nie zdobędą. Zanim Panowie dojdą do strefy medalowej, mamy dobry moment, aby przyjrzeć się bliżej instytucji Kadry narodowej. Pojęcie Kadry narodowej z uporem maniaka będę pisać dużą literą, a gdybym umiała, to opatrzyłabym nawet serduszkami i motylkami.
Brak ustawowej definicji
Pojęcie Kadry narodowej, choć kluczowe, to nie zostało wprost zdefiniowane w żadnym akcie prawnym. Ani przepisy ustawy o sporcie (SportU), ani wewnętrzne regulaminy związków sportowych nie wskazują jednoznacznej definicji Kadry narodowej. Nieobowiązująca już ustawa o sporcie kwalifikowanym, określała Kadrę narodową mianem grupy zawodników zakwalifikowanych jako kandydaci do składu Reprezentacji kraju w danej dyscyplinie sportu.
Dziś pojęcie to funkcjonuje głównie w kontekście wyłącznego prawa polskich związków sportowych do powoływania Kadry narodowej i przygotowywania jej do udziału w największych imprezach, np. wspomnianych mistrzostwach świata (art. 13 ust. 1 pkt 3 SportU).
Kadra narodowa a Reprezentacja
Choć oba te pojęcia bywają używane zamiennie, to w praktyce należy je od siebie odróżniać. A jaka jest różnica? Otóż Kadra narodowa to grupa zawodników powołanych i przygotowywanych do udziału w najważniejszych zawodach. Reprezentację kraju stanowią natomiast wybrani sportowcy, którzy faktycznie występują w danych zawodach.
Pozostając w siatkarskiej konwencji, Kadrę narodową stanowią wszyscy zawodnicy obecni na zgrupowaniach w Spale i Zakopanem. Reprezentacją są natomiast Panowie biorący udział w turnieju rozgrywanym na Filipinach.
Dla potomnych, Reprezentację Polski na Mistrzostwach Świata w Piłce Siatkowej Mężczyzn 2025 stanowią: Jan Firlej, Tomek Fornal, Maks Granieczny, Norbert Huber, Szymon Jakubiszak, Jakub Kochanowski, Marcin Komenda, Bartek Kurek, Wilfredo Leon, Jakub Nowak, Jakub Popiwczak, Kewin Sasak, Kamil Semeniuk oraz Artur Szalpuk.
Prawa i obowiązki PZS
Prawo powoływania Kadry narodowej jest przywilejem wynikającym z zasady autonomii sportu. Skoro tylko PZSy mogą reprezentować daną dyscyplinę na arenie międzynarodowej, ograniczając swobodę innych podmiotów w tym zakresie, to powinny również przyjmować na siebie obowiązki wynikające z realizacji tego prawa. Oznacza to, że wyłącznie PZSy mogą selekcjonować zawodników i zapewniać im warunki do przygotowań.
Do obowiązków Polskich Związków Sportowych należą:
- zapewnienie odpowiednich warunków organizacyjnych,
- umieszczenie godła Polski na strojach Reprezentacji, o ile przepisy międzynarodowe nie stanowią inaczej,
- zarządzanie komercyjnym wykorzystaniem wizerunku Drużyny narodowej.
Praktyczna realizacja prawa do powoływania i przygotowania Kadry narodowej posiada istotne znaczenie, gdyż pozycja danego sportu na arenie międzynarodowej wywiera niebagatelny wpływ na odbiór społeczny i zainteresowanie danym sportem w kraju. W konsekwencji przekłada się na społeczną przychylność do finansowania sportu ze środków publicznych oraz kreuje możliwości w zakresie sponsoringu sportowego.
Obowiązki zawodników
Instytucja Kadry narodowej implikuje także prawa i obowiązki po stronie zawodników, które pozostają istotne po pierwsze z racji czysto sportowych, tj. znaczenia powołania do Kadry dla kariery sportowej i poczucia dumy narodowej. Po drugie, z racji finansowych, tj. wpływu na korzyści natury materialnej, płynących z faktu reprezentowania kraju.
Powołanie do Kadry narodowej tworzy swoisty stosunek prawny. Nie spotkałam się dotychczas z niezadowoleniem sportowców z otrzymanego powołania do reprezentowania kraju, jednak pewna uczciwość wymaga stwierdzenia, że po stronie sportowca pojawia się obowiązek przyjęcia powołania. Część regulaminów przewiduje także sankcje dyscyplinarne za odmowę. W praktyce, związki sportowe nie zawsze egzekwują ten obowiązek. W szczególności wobec osób kończących kariery czy niechcących grać w barwach narodowych. Jednak w mojej ocenie, powołanie obarczone sankcjami regulaminowymi lub dyscyplinarnymi, jest dodatkowo lub przede wszystkim obciążone presją społeczną.
Niebudzącym wątpliwości obowiązkiem zawodnika, jest udostępnienie swojego wizerunku w stroju Reprezentacji Polskiemu Związkowi Sportowemu na zasadzie wyłączności. PZS jest uprawniony do wykorzystania tego wizerunku do swoich celów gospodarczych w zakresie wyznaczonym przez przepisy tego związku lub międzynarodowej organizacji sportowej działającej w danym sporcie (art. 14 SportU).
Dlaczego Kadra jest istotna?
Instytucja Kadry narodowej ma znaczenie nie tylko dla samych sportowców, ale i dla całego systemu sportu w Polsce. Od niej zależy prestiż dyscypliny, finansowanie publiczne, zainteresowanie sponsorów, a w efekcie rozwój sportu w kraju. Sportowcy mają także niebagatelny wpływ na młodych kibiców, dlatego cieszmy się z osiągnięć naszych pięknych siatkarzy!
W wolnym czasie warto pamiętać, że za każdą biało-czerwoną koszulką stoi nie tylko sportowa walka, lecz także konkretne regulacje prawne i instytucje, które umożliwiają jej istnienie.
Mecz dzisiaj o 15:30. Powodzenia, Panowie!